Raport 24.05.2022

W dniu 24 maja 2022 r. odbyło się spotkanie członków Społecznej Rady Subregionu Północnego Województwa Śląskiego na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami. Celem spotkania było omówienie kierunków działań subregionu północnego województwa śląskiego na rzecz integracji społecznej osób z niepełnosprawnościami oraz zapoznanie się z proponowanymi rozwiązaniami w trakcie organizowanej przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną koło w Częstochowie imprezy pod nazwą „XIV Dzień Godności” realizowanej w dniu 24.05.2022 r. w Częstochowie na Placu Biegańskiego. 

Współczesne postrzeganie niepełnosprawności przyczynę jej powstawania upatruje nie w jednostce, lecz w jej środowisku zewnętrznym i istniejących w nim barierach społecznych, ekonomicznych i fizycznych. Uważa się, że niepełnosprawność powstaje w sytuacji braku lub ograniczonego dostępu do przestrzeni publicznej, zatrudnienia, działalności politycznej, informacji, edukacji, kultury i sztuki, sportu, turystyki i innych form aktywności społecznej.

Coraz bardziej oczywiste staje się traktowanie dostępności przestrzeni publicznej w kategoriach praw człowieka i obywatela. Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwałą 2856 (XXVI) w dniu 9 grudnia 1975 r. stwierdza, że osoby niepełnosprawne mają wrodzone prawo do poszanowania ludzkiej godności. Osoby niepełnosprawne, bez względu na pochodzenie, naturę i stopień upośledzenia i niepełnosprawności, posiadają te same fundamentalne prawa, co ich współobywatele w tym samym wieku. Oznacza to przede wszystkim prawo do korzystania z godziwego życia w możliwie szerokim zakresie.

Jednak osoby niepełnosprawne nadal napotykają przeróżne bariery funkcjonalne: architektoniczne, techniczne, transportowe, informacyjne i w komunikowaniu się. Istniejące bariery utrudniają, a często wręcz uniemożliwiają im korzystanie z podstawowych praw obywatelskich, skazując na izolację i wykluczenie. Grupą osób, które w sposób szczególny natrafiają na bariery w integracji społecznej, są osoby wielorako niepełnosprawne, dla których brakuje adekwatnego wsparcia w obecnym systemie pomocy społecznej. Osoby te, mimo znacznej, sprzężonej niepełnosprawności, mają prawo do życia w środowisku społecznym, korzystania z prawa do komunikacji, samostanowienia, szacunku i godnego życia. 

Uporczywe utrzymywanie się uniwersalnych barier architektoniczno-przestrzennych w miejscach publicznych powoduje, że prawie natychmiast po opuszczeniu przez osoby niepełnosprawne instytucji medycznych marnotrawiona jest praca, wiedza i umiejętności personelu medycznego, terapeutów i rehabilitantów oraz wysiłek samych osób z ograniczoną sprawnością – dzieje się tak wszędzie tam, gdzie natrafiają oni na bariery społeczne i fizyczne: w mieszkaniu, na ulicy, w środkach komunikacji publicznej, w szkole, na rynku pracy itp.

Kluczem do rozwiązywania większości problemów osób niepełnosprawnych jest szeroko rozumiana dostępność. Dostępne i przyjazne środowisko odgrywa fundamentalną rolę w tworzeniu integracyjnego i obywatelskiego społeczeństwa. Dostępność powoduje, że osoby niepełnosprawne mogą na równych prawach z innymi korzystać z obiektów i usług, środowiska fizycznego, transportu, technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych. Jednocześnie zbudowanie środowiska bardziej dostępnego dla osób niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj niepełnosprawności, przynosi korzyść wszystkim członkom społeczeństwa. Zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania (Universal Design) infrastruktura przyjazna osobom niepełnosprawnym jest przyjazna wszystkim.

Pomimo istniejących w tym zakresie regulacji prawnych, wypracowania zasad i wzorów projektowania w architekturze, obowiązywania standardów w zakresie dostępności transportu, środków łączności, stron internetowych, a także mimo pokaźnej liczby zaleceń, dyrektyw i dokumentów organizacji międzynarodowych regulujących przedmiotową kwestię, nadal wszelka infrastruktura publiczna jest w istotnym zakresie nieprzystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. 

Wspólnym mianownikiem zaplanowanych działań jest zatem umożliwienie niepełnosprawnym mieszkańcom subregionu północnego województwa śląskiego szerokiego dostępu do wszelkiego rodzajów zasobów (infrastrukturalnych i informatycznych) w przestrzeni publicznej. To z kolei przeciwdziałać będzie wykluczeniu tej grupy obywateli, przyczyniając się jednocześnie do tworzenia społeczeństwa odpowiedzialnego, świadomego, samodzielnego i obywatelskiego.

Mając powyższe na uwadze Społeczna Rada Subregionu Północnego Województwa Śląskiego na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami wspólnie zaplanowała działania mające na celu włączenie osób z niepełnosprawnościami do życia społecznego, poprzez:

1. Zapobieganie powstawaniu barier architektonicznych na etapie projektowania: 

• promowanie rozwiązań architektonicznych przyjaznych osobom niepełnosprawnym w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych,
• spotkania i konsultacje na etapie projektowania obiektów budowlanych i przebudowy istniejących, w celu dostosowania inwestycji dla potrzeb osób niepełnosprawnych,
• poradnictwo, szkolenia w kwestiach związanych z potrzebami osób niepełnosprawnych adresowane do architektów i inwestorów budowlanych,
• prowadzenie kampanii społecznych promujących dobre praktyki i rozwiązania w dziedzinie likwidacji barier architektonicznych w przestrzeni subregionu.

2. Niwelowanie barier architektonicznych w Urzędzie Miasta Poznania i miejskich jednostkach organizacyjnych.
3. Niwelowanie barier architektonicznych w poznańskich placówkach oświatowo-wychowawczych. Wyposażanie szkół w sprzęty i urządzenia wspierające samodzielność oraz efektywność nauczania uczniów niepełnosprawnych.
4. Niwelowanie barier architektonicznych w obiektach infrastruktury socjalnej.
5. Niwelowanie barier architektonicznych w obiektach kultury, sportu i rekreacji.

1. Likwidacja barier architektonicznych w mieszkaniach osób niepełnosprawnych i w komunikowaniu się.
2. Rozwój transportu publicznego całkowicie dostępnego dla osób niepełnosprawnych:

• dostosowywanie taboru komunikacyjnego do potrzeb osób niepełnosprawnych (pojazdy niskopodłogowe),
• wdrożenie systemu informacji pasażerskiej uwzględniającej potrzeby osób niewidomych i słabowidzących,
• przystosowanie przystanków autobusowych i tramwajowych do potrzeb osób niepełnosprawnych,
• szkolenia dla przewoźników i kierowców z zakresu respektowania praw i pomocy osobom niepełnosprawnym w środkach komunikacji publicznej.

1. Zapewnienie usługi indywidualnego przewozu osób niepełnosprawnych.
2. Zwiększenie liczby miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych i ochrona korzystania z tego uprawnienia (wyeliminowanie zjawiska parkowania pojazdów nieuprawnionych w miejscach wydzielonych dla osób niepełnosprawnych). Systematyczna poprawa oznakowania ulic i dojazdów do miejsc parkingowych.

10. Rozwijanie systemu informacji dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin:

• opracowywanie i rozpowszechnianie informatorów i poradników uwzględniających potrzeby informacyjne osób niepełnosprawnych związane z edukacją, zdrowiem, rehabilitacją, zatrudnieniem, turystyką, rekreacją, ulgami i uprawnieniami,
• uwzględnianie specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych we wszelkich wydawnictwach i publikacjach,
• wsparcie dla portali internetowych adresowanych do osób niepełnosprawnych,
• rozbudowa i aktualizacja internetowego serwisu dla osób niepełnosprawnych, 
• tworzenie punktów porad prawnych i punktów informacyjnych uwzględniających specyfikę poszczególnych rodzajów niepełnosprawności,
• systematyczne opracowywanie map i makiet wypukłych, przedstawiających zabytki i inne historyczne miejsca. 

11. Rozwój i dostosowywanie systemu informacji do potrzeb osób niepełnosprawnych:

• przystosowywanie stron internetowych jednostek do potrzeb osób niepełnosprawnych, zwłaszcza osób z dysfunkcją narządu słuchu i wzroku, przy wykorzystaniu najlepszych praktyk i rozwiązań technicznych w tym zakresie, 
• wyposażenie jednostek w sprzęt i nośniki informacji ułatwiające dostęp do informacji oraz komunikację osobom niepełnosprawnym,
• realizacja obowiązków informacyjnych z ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się.

12. Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu osób niepełnosprawnych.
13. Przeprowadzanie audytów i lustracji dostępności przestrzeni miejskiej dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Stworzenie i aktualizowanie kompleksowej mapy dostępności przestrzeni subregionu.

Dodatkowo członkowie Rady przy okazji organizacji „Dnia Godności” zapoznani zostali z zastosowanymi rozwiązaniami na rzecz osób z niepełnosprawnościami wykorzystywanymi w trakcie imprez plenerowych, w tym m.in. wykorzystanie toalet przenośnych w 100% przystosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, z których bez problemu korzystać mogli wszyscy uczestnicy imprezy oraz wyodrębnienie pod sceną miejsca dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

W spotkaniu udział wzięło 13 członków Rady, w tym przedstawicieli JST i instytucji im podległych, NGO, liderów społecznych oraz osoby z niepełnosprawnością.