Orzekanie o niepełnosprawności

1. Czy orzeczenie wojskowej komisji lekarskiej o zaliczeniu do III grupy inwalidzkiej wydane w 2005 r. jest traktowane na równi z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności?

  • Zgodnie z art. 62 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92) ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidztwa, wydane przed 1 stycznia 1998 r. przez komisje lekarskie podległe MON lub MSWiA na podstawie odrębnych przepisów dotyczących niezdolności do służby, przekłada się na następujące stopnie niepełnosprawności:
  • orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
  • orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
  • orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą z jednoczesnym orzeczeniem inwalidztwa III grupy z ogólnego stanu zdrowia traktowane jest na równi z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Natomiast orzeczenie ustalające inwalidztwo III grupy wyłącznie z tytułu niezdolności do służby oznacza zdolność do pracy poza służbą, a zatem posiadaczy tych orzeczeń nie traktuje się jako osoby niepełnosprawne. Stanowi o tym art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, z późn. zm.) oraz art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, z późn. zm.). Osoby legitymujące się takim orzeczeniem mogą wystąpić z wnioskiem o ustalenie stopnia niepełnosprawności do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Orzeczenia wyżej wymienionych komisji, wydane po 1 stycznia 1998 r. nie stanowią podstawy do zaliczenia osób, których orzeczenia te dotyczą, do osób niepełnosprawnych. Te osoby, jeśli chcą być traktowane jako osoby niepełnosprawne, mogą wystąpić z wnioskiem do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności o ustalenie stopnia niepełnosprawności.

2. Czy osoba posiadająca orzeczenie lekarza rzeczoznawcy (komisji lekarskiej) Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest osobą niepełnosprawną?

Zgodnie z art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92), ważne orzeczenie o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym wydane przed 1 stycznia 1998 r. traktuje się do czasu upływu jego ważności na równi:

  • z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeśli osobie orzeczonej przysługuje zasiłek pielęgnacyjny,
  • z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności w pozostałych przypadkach.

Orzeczenia lekarza rzeczoznawcy lub komisji lekarskiej KRUS wydane po 1 stycznia 1998 r. nie podlegają przełożeniu na stopnie niepełnosprawności. Osoby posiadające takie orzeczenia, jeśli chcą być traktowane jako osoby niepełnosprawne, mogą wystąpić z wnioskiem do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności o ustalenie stopnia niepełnosprawności.

3. Czy osoba posiadająca orzeczenie lekarza orzecznika (komisji lekarskiej) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest osobą niepełnosprawną?

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92), orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:

  1. całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
  • niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
  • całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
  • częściowej niezdolności do pracy wydane w okresie od:

    1. 1 września do 31 grudnia 1997 r. jest traktowane do czasu upływu ważności na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności, zgodnie z ówczesną treścią §17 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 21 sierpnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stopniu niepełnosprawności, trybu postępowania przy orzekaniu oraz zakresu, składu i sposobu działania zespołów orzekających o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 1997 r. Nr 100, poz. 627),
    2. 1 stycznia 1998 r. do 16 sierpnia 1998 r. jest traktowane do czasu upływu ważności na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, zgodnie z ówczesną treścią art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776),
    3. 17 sierpnia 1998 r. jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności zgodnie z art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

4. Czy wyrok sądu o przyznaniu renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, niezdolności do samodzielnej egzystencji, całkowitej niezdolności do pracy lub częściowej niezdolności do pracy, jest podstawą do traktowania osoby jako niepełnospranej?

Wyrok sądu oraz decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznaniu renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, niezdolności do samodzielnej egzystencji, całkowitej niezdolności do pracy lub częściowej niezdolności do pracy, jest podstawą do traktowania osoby jako osoby niepełnosprawnej.

Przemawia za tym brzmienie art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92), na podstawie którego za osoby niepełnosprawne uznaje się osoby, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów.

Prawomocny wyrok sądowy zmieniający decyzję ZUS i przyznający prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, niezdolności do samodzielnej egzystencji, całkowitej niezdolności do pracy lub częściowej niezdolności do pracy ma powagę rzeczy osądzonej (art. 366 Kodeks postępowania cywilnego) i daje podstawę do traktowania osoby jako osoby niepełnosprawnej, ponieważ zgodnie z art. 365 K.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz organy państwowe i organy administracji publicznej.

5. Gdzie należy złożyć odwołanie od orzeczenia wydanego przez powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności?

Postępowanie orzecznicze zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92) jest zespołowe i dwuinstancyjne.

Organami właściwymi do spraw orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności są:

  • powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja,
  • wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja.

Z uwagi na powyższe – jeżeli orzeczenie wydane przez powiatowy zespół nie spełnia oczekiwań wnioskodawcy – powinien on w określonym terminie tj. w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności złożyć odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie.

Natomiast od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności służy odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się w trybie analogicznym za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. Wyjątek dotyczy orzeczeń o wskazaniach do ulg i uprawnień. Od orzeczenia powiatowego zespołu w tym zakresie odwołanie nie służy.

6. Jakie rodzaje schorzeń uzasadniają obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych?

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania (Dz. U. Nr 124, poz. 820, z późn. zm.), do schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych zalicza się:

  • chorobę Parkinsona,
  • stwardnienie rozsiane,
  • paraplegię, tetraplegię, hemiplegię,
  • znaczne upośledzenie widzenia (ślepotę) oraz niedowidzenie,
  • głuchotę i głuchoniemotę,
  • nosicielstwo wirusa HIV oraz chorobę AIDS,
  • epilepsję,
  • przewlekłe choroby psychiczne,
  • upośledzenie umysłowe,
  • miastenię,
  • późne powikłania cukrzycy.

7. Kogo należy zaliczyć do osób niewidomych, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) dotyczącym zwiększenia kwot dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych?

Na gruncie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych brak jest definicji pojęcia osoba niewidoma. Natomiast zgodnie z § 32 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328) przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni.

Standardy postępowania dla lekarzy orzeczników – członków składów orzekających, określające związek przyczynowy pomiędzy jednostką chorobową a zakresem ograniczeń funkcjonalnych osoby orzekanej (opracowane przez zespół specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny i przeznaczone do użytku wewnętrznego) – za całkowicie niewidomą uznają osobę, która nic nie widzi i nie ma poczucia światła. Dla celów społeczno – prawnych rozróżnia się różne stopnie utraty wzroku:

  • osoba bez poczucia światła – całkowicie niewidoma;
  • osoba, której ostrość wzroku oka lepszego po korekcji szkłami nie przekracza 2,5/50 lub 3/60 (0,05);
  • osoba z ograniczonym polem widzenia poniżej 20 stopni, niezależnie od zachowanej ostrości wzroku – prawie niewidoma.

W celu orzeczenia stopnia niepełnosprawności w schorzeniach wzroku ocenia się przede wszystkim stopień obniżenia ostrości wzroku i zwężenia pola widzenia. I tak:

  • do lekkiego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, u których ostrość wzroku w oku lepszym i po korekcji wynosi nie więcej niż 0,3,
  • do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby z obniżoną ostrością wzroku (w korekcji) w oku sprawniejszym w granicach 0,06 – 0,1 lub/i zwężeniem pola widzenia do około 30 stopni,
  • do znacznego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, które:
  • utraciły wzrok,
  • mają ostrość wzroku (w korekcji) w oku lepszym równą lub poniżej 0,05;
  • mają zwężenie pola widzenia poniżej 20 stopni.

Zgodnie z powyższym, z punktu widzenia orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, za osoby niewidome można uznać osoby legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04 – O, natomiast osoby będące w posiadaniu orzeczenia ustalającego inny stopień niepełnosprawności niż znaczny, można uznać za niedowidzące w zależności od stopnia upośledzenia wzroku.

Jednakże mając na uwadze ograniczenia funkcjonalne, które napotykają w procesie rehabilitacji zawodowej osoby z poważnymi dysfunkcjami narządu wzroku oraz cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy wprowadzeniu rozwiązania zawartego w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – to jest zapewnienie wyższego poziomu wsparcia na zatrudnienie osób niepełnosprawnych mających istotne trudności w wejściu i utrzymaniu się na rynku pracy – należy przyjąć, iż określenie osób z dysfunkcją narządu wzroku wyrażone w przedmiotowym przepisie za pomocą potocznego sformułowania „osoba niewidoma” obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym.

8. Czy osoba w okresie między dniem upływu ważności poprzedniego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wydanego na czas określony, a dniem wydania kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności zachowuje ciągłość statusu osoby niepełnosprawnej?

Ciągłość trwania niepełnosprawności istnieje, jeżeli z treści orzeczenia wydanego po upływie ważności poprzedniego orzeczenia wynika, że niepełnosprawność trwała nieprzerwanie w okresie miedzy utratą ważności poprzedniego orzeczenia i wydaniem obecnego. Informacja o ciągłości orzeczenia zawarta jest w orzeczeniu o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 9 i ust. 2 pkt 11 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328), w postaci daty lub okresu powstania niepełnosprawności.

9. Czy wystawienie zaświadczenia lekarskiego przez lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba zainteresowana, na potrzeby orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga ponoszenia kosztów z tego tytułu?

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.) świadczeniobiorca ma prawo do uzyskania nieodpłatnego zaświadczenia lekarskiego wydanego dla celów orzecznictwa o niepełnosprawności.

10. Czy osobę, której wygasło orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, a nie przedstawiła w zakładzie nowego orzeczenia, należy traktować jako osobę sprawną także po dostarczeniu kolejnego orzeczenia?

Podstawą zaliczenia osoby niepełnosprawnej do określonego stopnia niepełnosprawności jest legitymowanie się przez nią ważnym i prawomocnym orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności (lub innym traktowanym w świetle przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92) oraz przedstawienie go pracodawcy.

W stosunku do osoby, która dostarcza pracodawcy stosowne orzeczenie po raz pierwszy, stosuje się art. 15 ust. 4 ustawy, zgodnie z którym osoba ta jest wliczana do wskaźników zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia następującego po dniu dostarczenia pracodawcy tego orzeczenia.

W przypadku gdy orzeczenie wydane na czas określony wygasa, a osoba niepełnosprawna nie przedstawi w zakładzie nowego orzeczenia, należy ją traktować jako osobę sprawną aż do czasu przedstawienia przez nią pracodawcy ważnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub traktowanego na równi.

W sytuacji, gdy brak ciągłości orzeczenia o niepełnosprawności wynika np. z długotrwałego postępowania (w tym postępowania przed sądem), po uzyskaniu przez pracownika prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności — jeżeli treść wyroku lub orzeczenia się temu wyraźnie nie sprzeciwia — nie ma przeszkód prawnych do dokonania stosownych korekt w tym zakresie oraz odpowiedniego dostosowania zakresu uprawnień pracowniczych uzależnionych od stopnia niepełnosprawności pracownika.

11. Czy z Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (z puli na pomoc indywidualną) można wypłacać tzw. „wczasy pod gruszą”?

W związku z rozbieżnościami dotyczącymi interpretacji w zakresie przepisów regulujących kwestię wypłacania środków na tzw. wczasy pod gruszą w kontekście przepisów podatkowych wymaga wyjaśnienia użycie określenia „wczasy pod gruszą” w konkretnym przypadku. Biorąc pod uwagę znaczenie tego określenia jako nazwy dla pewnej formy wypoczynku, można przyjąć, iż chodzi o kilku, czy kilkunastodniowy pobyt na łonie natury, nie związany z zakwaterowaniem w ośrodku takim jak dom wczasowy lub podobna placówka. W sytuacji jednak, kiedy w grę wchodzi wydatkowanie przez pracodawcę na podstawie przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych środków finansowych „na wczasy pod gruszą”, sama nazwa „wczasy pod gruszą” stanowi swoisty skrót myślowy dla dodatkowych środków wypłacanych przez niektórych pracodawców pracownikowi, który korzysta w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Podkreślić należy, iż nazwa ta jest potoczna i ogólnie używana w odniesieniu do drugiej z przytoczonych sytuacji.

W przedmiotowej sprawie określenie „wczasy pod gruszą” nie oznacza zatem formy wypoczynku, a jedynie zwyczajowo przyjętą nazwę świadczenia urlopowego określonego w art. 3 ust. 4-6 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t. j. Dz. U. z 1996r. Nr 70, poz. 335 ze zm.). Zgodnie z § 2 lit. f rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 3, poz. 22 ze zm.), środki z zfron mogą być przeznaczane na sfinansowanie dojazdu i pobytu na turnusach rehabilitacyjnych, usprawniających, wczasach lub wypoczynku zorganizowanym w innych formach. Świadczenie urlopowe (zwane „wczasami pod gruszą”) wypłacane jest na podstawie przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i można je określić mianem dodatku urlopowego.

Z brzmienia przepisów art. 3 ust. 4-6 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wynika, iż jeżeli pracodawca decyduje się na wypłacanie świadczenia urlopowego, to prawo do niego mają wszyscy pracownicy, którzy korzystają w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Pracownicy niepełnosprawni nie są wyłączeni spod tego uprawnienia, a zatem wypłata świadczenia urlopowego na ich rzecz powinna zostać dokonana na podstawie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Brak jest natomiast jakichkolwiek podstaw prawnych do wypłacania tego typu świadczenia z zfron, gdyż świadczenie to nie występuje w przepisach rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych jako odrębna kategoria wydatków, które mogą zostać pokryte ze środków tego funduszu, a ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie wskazuje na inne źródło finansowania wypłat z tytułu świadczenia urlopowego. Gdyby zatem przyjąć, że możliwe jest wypłacanie świadczenia urlopowego ze środków zfron, pracownik mógłby domagać się jednocześnie jego wypłaty również na podstawie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, gdyż należy się ono z tego tytułu każdemu pracownikowi, który spełnia wspomniany wyżej warunek.

W przypadku uznania, iż wypłacenie świadczenia urlopowego ze środków zfron zwalnia pracodawcę od obowiązku wypłacenia takiego świadczenia na podstawie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych należałoby rozważyć kwestię uprzywilejowania pracodawcy, który w tej sytuacji korzysta ze środków zfron. W takiej sytuacji zmniejszałyby się obciążenia finansowe pracodawców, którzy mają obowiązek tworzenia zfron, co stawiałoby ich w sytuacji korzystniejszej w stosunku do pozostałych. Wobec takiego stanu rzeczy należałoby wziąć pod uwagę uznanie wypłacania świadczenia urlopowego ze środków zfron za pomoc publiczną.

Prawidłowość powyższych wniosków potwierdza także fakt, iż świadczenie urlopowe nie musi być przeznaczone przez pracownika na określony cel, podczas gdy środki z zfron mogą zostać wykorzystane jedynie na ściśle określone wydatki, w tym kontekście na sfinansowanie pobytu na wczasach lub wypoczynku zorganizowanego w innych formach. Wypłacanie świadczenia urlopowego z zfron powodowałoby konieczność wydatkowania tych środków jedynie na wypoczynek (np. na dosłownie rozumiane wczasy pod gruszą), natomiast przepisy regulujące instytucję tego świadczenia nie przewidują takiego ograniczenia.

Oczywiście nie ulega wątpliwości, iż czynny wypoczynek we wspomnianej formie może mieć pozytywny wpływ na osiągnięcie celów związanych z rehabilitacją osoby niepełnosprawnej i sfinansowanie go ze środków z zfron spełnia warunki określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Jeśli jednak pracodawca w ramach pomocy indywidualnej przeznaczy z zfron środki na cele wymienione w § 2 pkt 12 lit. f rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych nie może być to traktowane jako świadczenie urlopowe, gdyż jego wypłata opiera się na zupełnie innej podstawie prawnej i nie podlega rygorom przewidzianym dla wydatkowania środków z zfron.

Podsumowując należy stwierdzić, że nie ma podstaw wydatkowania środków zfron na wypłacanie świadczenia urlopowego (zw. potocznie „wczasami pod gruszą”) oraz do zaniechania odprowadzania podatku dochodowego od kwoty wypłaconej z tytułu tego świadczenia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 27 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zm.). Jeśli natomiast chodzi jedynie o sfinansowanie przez pracodawcę ze środków zfron samego wypoczynku zorganizowanego w formie „wczasów pod gruszą”, to środki wydatkowane na ten cel nie podlegają obowiązkowi podatkowemu.

Ponadto należy wskazać, iż Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych nie jest właściwe do udzielania wyjaśnień i zajmowania stanowiska dotyczącego zakresu zastosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym. Wobec powyższego o szczegółowe wyjaśnienia w przedmiotowej sprawie należy zwrócić się zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) do naczelnika właściwego Urzędu Skarbowego.

Uprawnienia niepełnosprawnych pracowników

1. Czy pracownik ma obowiązek przedstawienia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności?

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) nie ustanawia obowiązku poinformowania pracodawcy o posiadaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Korzystanie przez osobę niepełnosprawną z uprawnień pracowniczych przewidzianych w ustawie o rehabilitacji (…) jest prawem a nie obowiązkiem danego pracownika.

Jednakże zgodnie z art. 221 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.), do którego odsyła art. 66 ustawy o rehabilitacji (…) w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, „Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

  • imię (imiona) i nazwisko;
  • imiona rodziców;
  • datę urodzenia;
  • miejsce zamieszkania (adres do korespondencji);
  • wykształcenie;
  • przebieg dotychczasowego zatrudnienia”.

Powyższy katalog informacji rozszerza § 2 pkt 1 art. 221 Kodeksu pracy, zgodnie z którym „Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania, niezależnie od danych osobowych, o których mowa w § 1, także innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy”. W tej kategorii mieści się również informacja o stopniu niepełnosprawności.

Decyzja o zgłoszeniu pracodawcy faktu posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy wyłącznie do pracownika. Osoba niepełnosprawna nie zgłaszając faktu posiadania orzeczenia nie ponosi z tego tytułu żadnych negatywnych konsekwencji.

2. Komu przysługuje prawo do dodatkowego 10-dniowego urlopu i kiedy je nabywa?

Każda osoba niepełnosprawna, która legitymuje się orzeczeniem o zakwalifikowaniu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych, pod warunkiem, że przepracuje rok od dnia zaliczenia do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Prawo do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego osoba niepełnosprawna nabywa z dniem 1 stycznia każdego kolejnego roku kalendarzowego, o ile jest nadal zatrudniona.

Kolejne urlopy w czasie trwania stosunku pracy przysługują osobie niepełnosprawnej na zasadach określonych w Kodeksie pracy czyli w wymiarze proporcjonalnym. Oznacza to, że w razie ustania zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego niepełnosprawny pracownik otrzyma urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego w roku, w którym zostanie rozwiązana umowa o pracę (dotyczy to łącznie urlopu podstawowego i dodatkowego), chyba że wcześniej pracownik wykorzystał cały urlop.

3. W jakim wymiarze osoba niepełnosprawna, nabywa pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy?

Pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy osoba niepełnosprawna, zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nabywa w całości (czyli w wymiarze 10 dni roboczych)- nawet jeżeli uzyska do niego prawo np. dopiero w grudniu danego roku. Wynika to z brzmienia art. 19 ust. 1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.)

4. Czy osoba niepełnosprawna, która w orzeczeniu ma wpisaną pracę w warunkach chronionych, może podejmować pracę u pracodawcy nie posiadającego statusu zakładu pracy chronionej?

Zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym od 31 marca 2010 r., zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby z naruszoną sprawnością organizmu – niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej – nie wyklucza możliwości zatrudnienia takiej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku przystosowania stanowiska pracy do potrzeb takiej osoby niepełnosprawnej lub w przypadku zatrudnienia w formie telepracy.

Kontrolę w zakresie przystosowania stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

Jak więc z powyższego wynika, osoba legitymująca się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, może być zatrudniona u pracodawcy nieposiadającego statusu zakładu pracy chronionej.

5. Czy zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, może być wykorzystane przez pracownika niepełnosprawnego, również na wyjazdy do sanatorium na podstawie skierowania lekarza NFZ?

Artykuł 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) daje prawo do korzystania ze zwolnienia w wymiarze 21 dni roboczych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jednak tylko w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Osoby skierowane do sanatorium przez lekarza NFZ nie mogą więc z takiego zwolnienia korzystać.

Turnus rehabilitacyjny i sanatorium stanowią odrębne, pod względem finansowania i charakteru, możliwości rehabilitacji. W turnusie rehabilitacyjnym mogą uczestniczyć jednie osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności, o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne. Uczestnictwo w turnusie jest jednym z elementów tzw. systemu rehabilitacji społecznej i może być dofinansowywane ze środków PFRON, będących w dyspozycji powiatowego centrum pomocy rodzinie. Natomiast pobyt w sanatorium dofinansowywany jest ze środków pochodzących z ubezpieczeń zdrowotnych, będących w dyspozycji oddziałów NFZ. Pobyt w sanatorium odbywa się na podstawie skierowania lekarza prowadzącego. W sanatorium realizowana jest rehabilitacja usprawniająca i lecznicza.

Uprawnienia niepełnosprawnych pracowników

1. Czy pracownik ma obowiązek przedstawienia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności?

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) nie ustanawia obowiązku poinformowania pracodawcy o posiadaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Korzystanie przez osobę niepełnosprawną z uprawnień pracowniczych przewidzianych w ustawie o rehabilitacji (…) jest prawem a nie obowiązkiem danego pracownika.

Jednakże zgodnie z art. 221 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.), do którego odsyła art. 66 ustawy o rehabilitacji (…) w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, „Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

  • imię (imiona) i nazwisko;
  • imiona rodziców;
  • datę urodzenia;
  • miejsce zamieszkania (adres do korespondencji);
  • wykształcenie;
  • przebieg dotychczasowego zatrudnienia”.

Powyższy katalog informacji rozszerza § 2 pkt 1 art. 221 Kodeksu pracy, zgodnie z którym „Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania, niezależnie od danych osobowych, o których mowa w § 1, także innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy”. W tej kategorii mieści się również informacja o stopniu niepełnosprawności.

Decyzja o zgłoszeniu pracodawcy faktu posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy wyłącznie do pracownika. Osoba niepełnosprawna nie zgłaszając faktu posiadania orzeczenia nie ponosi z tego tytułu żadnych negatywnych konsekwencji.

2. Komu przysługuje prawo do dodatkowego 10-dniowego urlopu i kiedy je nabywa?

Każda osoba niepełnosprawna, która legitymuje się orzeczeniem o zakwalifikowaniu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych, pod warunkiem, że przepracuje rok od dnia zaliczenia do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Prawo do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego osoba niepełnosprawna nabywa z dniem 1 stycznia każdego kolejnego roku kalendarzowego, o ile jest nadal zatrudniona.

Kolejne urlopy w czasie trwania stosunku pracy przysługują osobie niepełnosprawnej na zasadach określonych w Kodeksie pracy czyli w wymiarze proporcjonalnym. Oznacza to, że w razie ustania zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego niepełnosprawny pracownik otrzyma urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego w roku, w którym zostanie rozwiązana umowa o pracę (dotyczy to łącznie urlopu podstawowego i dodatkowego), chyba że wcześniej pracownik wykorzystał cały urlop.

3. W jakim wymiarze osoba niepełnosprawna, nabywa pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy?

Pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy osoba niepełnosprawna, zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nabywa w całości (czyli w wymiarze 10 dni roboczych)- nawet jeżeli uzyska do niego prawo np. dopiero w grudniu danego roku. Wynika to z brzmienia art. 19 ust. 1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.)

4. Czy osoba niepełnosprawna, która w orzeczeniu ma wpisaną pracę w warunkach chronionych, może podejmować pracę u pracodawcy nie posiadającego statusu zakładu pracy chronionej?

Zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym od 31 marca 2010 r., zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby z naruszoną sprawnością organizmu – niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej – nie wyklucza możliwości zatrudnienia takiej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku przystosowania stanowiska pracy do potrzeb takiej osoby niepełnosprawnej lub w przypadku zatrudnienia w formie telepracy.

Kontrolę w zakresie przystosowania stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

Jak więc z powyższego wynika, osoba legitymująca się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, może być zatrudniona u pracodawcy nieposiadającego statusu zakładu pracy chronionej.

5. Czy zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, może być wykorzystane przez pracownika niepełnosprawnego, również na wyjazdy do sanatorium na podstawie skierowania lekarza NFZ?

Artykuł 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) daje prawo do korzystania ze zwolnienia w wymiarze 21 dni roboczych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jednak tylko w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Osoby skierowane do sanatorium przez lekarza NFZ nie mogą więc z takiego zwolnienia korzystać.

Turnus rehabilitacyjny i sanatorium stanowią odrębne, pod względem finansowania i charakteru, możliwości rehabilitacji. W turnusie rehabilitacyjnym mogą uczestniczyć jednie osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności, o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne. Uczestnictwo w turnusie jest jednym z elementów tzw. systemu rehabilitacji społecznej i może być dofinansowywane ze środków PFRON, będących w dyspozycji powiatowego centrum pomocy rodzinie. Natomiast pobyt w sanatorium dofinansowywany jest ze środków pochodzących z ubezpieczeń zdrowotnych, będących w dyspozycji oddziałów NFZ. Pobyt w sanatorium odbywa się na podstawie skierowania lekarza prowadzącego. W sanatorium realizowana jest rehabilitacja usprawniająca i lecznicza.

Realizacja zapisów ustawy o języku migowym

1. Czy podmioty lecznicze mają obowiązek zapewnić tłumacza języka migowego?

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017r. poz. 1824) nie nakłada obowiązku zatrudniania w podmiotach leczniczych osób posługujących się językiem migowym.
Zgodnie z art. 7 i art. 10 ww. ustawy osoba uprawniona ma prawo do skorzystania z pomocy osoby przybranej lub tłumaczy w kontaktach z podmiotami zobowiązanymi, zaś podmiot zobowiązany zapewnia możliwość korzystania przez osoby uprawnione z pomocy wybranego tłumacza języka migowego lub tłumacza – przewodnika. Oznacza to, że w podmiotach leczniczych osoba przybrana lub tłumacz mogą nieprzerwanie towarzyszyć osobie uprawnionej (np. w gabinetach lekarskich czy zabiegowych).

2. Jakimi dokumentami powinni legitymować się tłumacze języka migowego?

Biorąc pod uwagę fakt, iż w Polsce nie istnieje państwowy system certyfikacji tłumaczy języka migowego, obecnie nie ma możliwości potwierdzenia uprawnień tłumacza języka migowego.

3. Czy organy administracji publicznej są zobowiązane do korzystania wyłącznie z usług tłumaczy posiadających wpis do rejestru tłumaczy PJM, SJM i SKOGN, prowadzonego przez wojewodów?

Przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824) nie precyzują takiego obowiązku, zatem ww. organy mogą dowolnie decydować, czy skorzystają z usług tłumaczy posiadających wpis do rejestru, czy też nie.

4. Czy nauczyciele mogą skorzystać z dofinansowania kosztów szkolenia PJM, SJM, SKOGN lub tłumacza – przewodnika?

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824) z dofinansowania kosztów szkolenia PJM, SJM, SKOGN lub tłumacza – przewodnika mogą korzystać m.in. osoby mające stały lub bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi. Jeżeli zatem np. nauczyciele mają taki kontakt i wykażą to we wniosku, mogą ubiegać się o ww. dofinansowanie.

5. Czy osoba mająca stały lub bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi, ubiegająca się o dofinansowanie kosztów szkolenia PJM, SJM, SKOGN lub tłumacza – przewodnika powinna udokumentować sposób i częstotliwość kontaktów z osobami uprawnionymi?

Dodatkowe udokumentowanie tych kontaktów nie jest wymagane. Uzasadnienie wniosku jest wystarczającym udokumentowaniem.

6. Czy sądy są zobowiązane do zapewniania usług tłumacza języka migowego?

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824) obowiązek zapewnienia świadczenia usług tłumacza języka migowego spoczywa na organach administracji publicznej. Obowiązek ten dotyczy wyłącznie organów określonych w art. 5 § 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256, z późn. zm.).

Zgodnie ze wskazaną definicją organami administracji publicznej są ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2 tej ustawy.
Biorąc pod uwagę powyższe, sądy, jako organy sądownictwa, nie są organami administracji publicznej, w związku z czym nie mają obowiązku zapewniania usług tłumacza języka migowego.

7. Czy wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego mają obowiązek zapewnić usługę tłumacza migowego podczas egzaminu na prawo jazdy?

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824) obowiązek zapewnienia świadczenia usług tłumacza języka migowego spoczywa na organach administracji publicznej. Obowiązek ten dotyczy wyłącznie organów określonych w art. 5 § 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256, z późn. zm.).

Zgodnie ze wskazaną definicją organami administracji publicznej są ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2 tej ustawy.

Biorąc pod uwagę powyższe wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, jako samorządowe osoby prawne, nie są organami administracji publicznej, w związku z czym nie mają obowiązku zapewniania usług tłumacza języka migowego podczas egzaminu na prawo jazdy.

Zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 czerwca 2019 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz. U. z 2019 r. poz. 1206) w sali egzaminacyjnej może przebywać tłumacz języka migowego lub tłumacz systemu językowo-migowego jednak nie dłużej niż do czasu rozpoczęcia testu. Zgodnie z § 18 ust. 3 pkt 6 przedmiotowego rozporządzenia na placu manewrowym oraz w pojeździe egzaminacyjnym może przebywać tłumacz języka migowego lub tłumacz systemu językowo-migowego. Obecność tłumacza na egzaminie państwowym zapewnia osoba egzaminowana.

Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 926, z późn. zm.) osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON usług tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika (również podczas egzaminu na prawo jazdy), jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności.

8. Czy miejskie ośrodki pomocy społecznej powinny zapewniać usługi tłumacza języka migowego?

Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824) jej przepisy realizowane są przez organy administracji publicznej. Dostęp do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN zapewnia organ administracji publicznej (art. 11 ust. 1 ustawy). Świadczenie to może być realizowane również przez pracownika organu administracji publicznej posługującego się PJM lub SJM lub z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się (art. 11 ust. 2). Ustawa o języku migowym (…) odsyła w art. 3 do art. 5 § 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256, z późn. zm.), określając pojęcie organu administracji publicznej. Zgodnie z ww. artykułem Kpa organem administracji publicznej są m.in. organy jednostek samorządu terytorialnego.

Miejskie ośrodki pomocy społecznej są budżetowymi jednostkami organizacyjnymi organów gminy, która jest organem jednostek samorządu terytorialnego. Nie posiadają one osobowości prawnej, realizują zadania gminy. Tym samym obowiązek zapewnienia dostępu do usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN, nałożony ustawą o języku migowym (…) spoczywa na organach administracji publicznej, niezależnie od faktu, czy obowiązek ten realizowany będzie bezpośrednio przez organy jednostek samorządu terytorialnego (gminę), czy poprzez swoje jednostki organizacyjne (MOPS).

Dodatkowo wskazać należy, iż świadczenie usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN jest bezpłatne dla osoby uprawnionej. Osoba uprawniona jest zobowiązana zgłosić chęć skorzystania ze świadczenia ze wskazaniem wybranej metody komunikowania się, do właściwego ze względu na właściwość sprawy organu administracji publicznej, co najmniej na 3 dni robocze przed tym zdarzeniem, z wyłączeniem sytuacji nagłych (art. 12 ust. 1 ustawy o języku migowym (…)).

Dofinansowanie usług tłumacz języka migowego/tłumacza-przewodnika

1. Czy przy dofinansowaniu usług tłumacza języka migowego wymagany jest wkład własny osoby wnioskującej?

Zgodnie z § 13 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 926 z późn. zm.) wysokość dofinansowania usług tłumacza języka migowego lub tłumacza – przewodnika nie może być wyższa niż 2% przeciętnego wynagrodzenia za godzinę jej świadczenia. W związku z tym udział własny wnioskodawcy jest wymagany wyłącznie w przypadku, gdy koszt usług ww. tłumaczy jest wyższy niż 2 % przeciętnego wynagrodzenia za godzinę jej świadczenia.

2. Kto może być tłumaczem języka migowego, jakiego rodzaju dokumenty potwierdzają uprawnienia tych tłumaczy?

Przepisy z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych nie określają definicji tłumacza języka migowego, nie przewidują także możliwości weryfikowania umiejętności takiego tłumacza. W związku z tym tłumaczem może być każda osoba, wskazana we wniosku przez wnioskodawcę.
Biorąc pod uwagę fakt, iż w Polsce nie istnieje państwowy system certyfikacji tłumaczy języka migowego, nie ma możliwości potwierdzenia uprawnień tłumacza języka migowego.

3. Czy tłumacze języka migowego powinni prowadzić działalność gospodarczą? Jakie dokumenty rozliczeniowe powinni przedstawić tłumacze?

Obowiązujące przepisy nie nakładają na tłumaczy języka migowego obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej.
Zgodnie z § 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 926 z późn. zm.) podstawę dofinansowania zadań ze środków PFRON stanowi umowa zawarta przez starostę z osoba niepełnosprawną. Umowa m.in. powinna zawierać zakres i sposób realizacji umowy, zobowiązanie do przedłożenia powiatowemu centrum pomocy rodzinie dokumentów rozliczeniowych, a także sposób rozliczenia oraz zestawienie dokumentów potwierdzających wydatkowanie środków PFRON.
Biorąc pod uwagę powyższe, dokumentem rozliczeniowym może być np. rachunek wystawiony przez tłumacza języka migowego, który nie prowadzi działalności gospodarczej.

4. Czy tłumacz języka migowego, z którego usług chce skorzystać osoba wnioskująca o dofinansowanie kosztów tych usług, powinien być tłumaczem przysięgłym języka migowego?

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. z 2019 r., poz. 1326) przepisów ustawy nie stosuje się do tłumaczy języka migowego oraz innych systemów komunikacji niebędących językami naturalnymi.
Biorąc pod uwagę powyższe, nie może być warunkiem uzyskania dofinansowania ze środków PFRON usług tłumacza języka migowego, który jest tłumaczem przysięgłym, bowiem zgodnie z obowiązującym prawem w Polsce nie istnieje zawód tłumacza przysięgłego języka migowego.

5. Czy tłumacz wybrany przez osobę wnioskującą o dofinansowanie kosztów usługi tłumacza języka migowego powinien być wpisany do rejestru tłumaczy PJM, SJM i SKOGN, prowadzonego przez wojewodów na podstawie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r., poz. 1824)?

Żadne przepisy nie precyzują obowiązku korzystania z usług tłumaczy posiadających wpis do tego rejestru. Dlatego też osoba niepełnosprawna może wybrać dowolnego tłumacza języka migowego, zaś wpis wybranego tłumacza do rejestru prowadzonego przez wojewodów nie może być warunkiem uzyskania dofinansowania ze środków PFRON usług tego tłumacza.

Turnusy rehabilitacyjne

1. Czy powiatowe centrum pomocy rodzinie powinno w przypadku każdego wniosku występować do wnioskodawcy o złożenie dodatkowych wyjaśnień lub o dostarczenie dodatkowych niezbędnych dokumentów?

Powiatowe centrum pomocy rodzinie może wystąpić do osoby niepełnosprawnej, ubiegającej się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, o złożenie dodatkowych wyjaśnień lub dostarczenie niezbędnych dokumentów. Jednakże warunkiem takiego wystąpienia, jest powzięcie przez PCPR wątpliwości w sprawie przyznawanego dofinansowania, mających wpływ na przyznanie tego dofinansowania, w szczególności co do wysokości dochodów i liczby osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Zatem nie ma podstawy prawnej do obligatoryjnego występowania w przypadku każdego wniosku o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym o dodatkowe udokumentowanie wysokości dochodów i liczby osób we wspólnym gospodarstwie domowym. Podstawą wyliczenia dochodu, uprawniającego o ubieganie się o powyższe dofinansowanie, jest pisemne oświadczenie wnioskodawcy.


  • Jakie dokumenty powinien przechowywać organizator turnusów rehabilitacyjnych?


Obowiązujące przepisy dokładnie określają katalog dokumentów, które musi przechowywać organizator. Są to:

  • zawiadomienie o wpisie do rejestru organizatorów, dotyczące okresu, w którym organizowano dane turnusy,
  • informacja o wpisie do rejestru ośrodków, dotyczące okresu, w którym organizowano dane turnusy,
  • informacja o rodzaju niepełnosprawności lub o rodzaju schorzenia albo dysfunkcji uczestnika turnusu,
  • kopie oświadczeń organizatora turnusów,
  • programy turnusów,
  • informacje o kadrze turnusów oraz jej uprawnieniach,
  • kopie informacji o przebiegu turnusów,
  • inne dokumenty niezbędne przy organizacji turnusów, w szczególności umowy (np. najmu ośrodka lub innych obiektów związanych z realizacją turnusów).

3. Osoby niepełnosprawne zamieszkujące Domy Pomocy Społecznej i inne placówki

Czy osoby niepełnosprawne zamieszkujące w domach pomocy społecznej lub przebywające w innych placówkach opiekuńczych mogą ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych?

Rozwiązania przewidziane w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (teks jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 426, z późń. zm.), w tym m. in. możliwość uzyskania dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (będących w dyspozycji powiatu) uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, dotyczą wszystkich osób niepełnosprawnych, także zamieszkujących w różnego rodzaju placówkach opiekuńczych. Zatem każda osoba niepełnosprawna ma możliwość ubiegania się o takie dofinansowanie, o ile spełni warunki określone w przepisach prawa dotyczących rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Miejsce zamieszkania (np. DPS) nie może być podstawą do odmowy przyznania w/w dofinansowania.

4. Czy powiatowe centrum pomocy rodzinie może żądać od wnioskodawcy składania informacji o stanie zdrowia razem z wnioskiem o dofinansowanie?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoba niepełnosprawna przedstawia zaświadczenie lekarskie o aktualnym stanie zdrowia podczas pierwszego badania lekarskiego na turnusie, w którym uczestniczy. Zatem musi ona mieć przy sobie ten dokument w chwili wyjazdu na turnus. Nie ma podstaw, aby PCPR żądał od wnioskodawcy składania tego dokumentu łącznie z wnioskiem o dofinansowanie. Należy przy tym pamiętać, że ten dokument musi posiadać wyłącznie osoba niepełnosprawna, która wybrała turnus zawierający w swoim programie zabiegi fizjoterapeutyczne.

5. W jaki sposób organizator ma uzyskać informacje o rodzaju niepełnosprawności uczestnika lub jego rodzaju schorzenia (dysfunkcji)?

Wybór sposobu zbierania informacji o rodzaju niepełnosprawności uczestnika lub jego rodzaju schorzenia (dysfunkcji) należy do organizatora. To organizator ma kontakt z potencjalnym uczestnikiem organizowanego przez siebie turnusu i to właśnie organizator musi posiadać wiedzę o osobie niepełnosprawnej. Opracowując program turnusu określa dla jakich grup osób niepełnosprawnych (ze względu na rodzaj niepełnosprawności, schorzenia lub dysfunkcji) przygotowuje ten program, a następnie będzie go realizował. W rozporządzeniu w sprawie turnusów rehabilitacyjnych nie określono, w jaki sposób organizator ma gromadzić niezbędną wiedzę o uczestnikach turnusu, pozostawiając organizatorowi swobodę w tym zakresie. Najlepszym rozwiązaniem jest uzyskiwanie tych informacji bezpośrednio od potencjalnych uczestników turnusu, bowiem to tylko oni mogą swobodnie przekazywać i dysponować informacjami o swojej niepełnosprawności lub schorzeniach (dysfunkcjach). Przekazywanie tych informacji (np. w postaci kopii wniosków lekarskich o skierowanie na turnus rehabilitacyjny) przez powiatowe centra pomocy rodzinie jest nieprawidłowe, ponieważ jest niezgodne z ustawą z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019, poz. 1781).

 

PSY ASYSTUJĄCE

 

1. Co oznacza „prawo wstępu do obiektów użyteczności publicznej wraz z psem asystującym”?

Zgodnie z definicją słownikową „wstęp” oznacza możliwość wejścia, prawo uczestnictwa w czymś. Zatem prawo wstępu osoby niepełnosprawnej z psem asystującym do budynku np. sanatorium oznacza, że osoba ta na czas trwania turnusu sanatoryjnego, w którym uczestniczy, ma prawo do zamieszkania na terenie tego sanatorium wraz z psem asystującym. Z oczywistych względów osoba ta powinna mieć zapewnioną możliwość korzystania z pomocy psa asystującego również w czasie posiłków czy zabiegów.

 

2. Czy osoba niepełnosprawna może przebywać wraz z psem asystującym w miejscu pracy?

Zgodnie z art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 426 z późn. zm.), pracodawca jest obowiązany zapewnić niezbędne racjonalne usprawnienia dla osoby niepełnosprawnej pozostającej z nim w stosunku pracy, uczestniczącej w procesie rekrutacji lub odbywającej szkolenie, staż, przygotowanie zawodowe albo praktyki zawodowe lub absolwenckie. Niezbędne racjonalne usprawnienia polegają na przeprowadzeniu koniecznych w konkretnej sytuacji zmian lub dostosowań do szczególnych, zgłoszonych pracodawcy potrzeb wynikających z niepełnosprawności danej osoby, o ile przeprowadzenie takich zmian lub dostosowań nie skutkowałoby nałożeniem na pracodawcę nieproporcjonalnie wysokich obciążeń. Natomiast zgodnie z ust. 2 tego artykułu, obciążenia, o których mowa w ust. 1, nie są nieproporcjonalne, jeżeli są w wystarczającym stopniu rekompensowane ze środków publicznych. Stosownie do ust. 3 niedokonanie niezbędnych racjonalnych usprawnień, o których mowa w ust. 1, uważa się za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów art. 183a § 2-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Zgodnie ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pojęcie „racjonalnych usprawnień” powinno być rozumiane szeroko (wyrok ETS z dnia 11 kwietnia 2013 r. sygn. C-335/11). Natomiast Sąd Najwyższy podkreślił, że przy ocenie czy dane rozwiązanie mieści się w zakresie tego pojęcia, powinno uwzględniać się całokształt okoliczności danej sprawy, w tym dobro osoby niepełnosprawnej, konieczność zagwarantowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz fakt, czy dane rozwiązanie nie skutkowałoby nałożeniem na pracodawcę nieproporcjonalnie wysokich obciążeń (wyrok SN z 12 listopada 2014 r., sygn. I PK 74/14).

Mając powyższe na uwadze, zauważyć należy, że to na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia racjonalnych usprawnień. Wypełnieniem tego obowiązku może być uzgodnienie z pracownikiem.

Należy jednocześnie zauważyć, że przebywanie osoby niepełnosprawnej w miejscu jej pracy wraz z psem asystującym zależy od rodzaju miejsca tej pracy. Przepisy ustawy o rehabilitacji (…) wskazują, że osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym ma prawo wstępu do obiektów użyteczności publicznej, w szczególności: budynków i ich otoczenia przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym, świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych. Zakres powyższego przepisu nie obejmuje prawa wstępu do budynków stanowiących własność prywatną, które nie mieszczą się w ramach ww. kategorii.



Scroll to Top
Przewiń do góry
Skip to content